mazanki

Nazwa gwarowa: mazanki
Klasyfikacja: 3 Chordofony / 32 Chordofony złożone / 321 Lutnie / 321.3 Lutnie drzewcowe / 321.32 Lutnie szyjkowe / 321.322 Skrzynkowe lutnie szyjkowe lub gitary szyjkowe / 321.322-71 Skrzynkowe lutnie szyjkowe lub gitary szyjkowe pobudzane smyczkiem
Wykonawca: Śliwa Tomasz
Rok wykonania: ca 1960
Miejscowość: Chrośnica
Region: Wielkopolska
Kraj: Polska
Własność: Muzeum Instrumentów Muzycznych w Poznaniu oddział Muzeum Narodowego w Poznaniu
Numer inwentarzowy: MNP I 1924
Opis obiektu: nowsza, wprowadzona przez Tomasza Śliwę i Stanisława Grocholskiego, zwiolinizowana forma mazanek (z wyraźnie wyodrębnionymi czterema rożkami, rozszerzającymi zwłaszcza górną lirę instrumentu); spodnia płyta pudła rezonansowego, boczki, szyjka, komora kołkowa ze ślimakiem, guzik wyżłobione w monolicie; docelowo trzy struny; w wierzchniej płycie efy bez nacięć bocznych i otwór na dłuższą nóżkę podstawka (wspierającą się na płycie dolnej); instrument w częściach, przed sklejeniem
Wymiary: 493 x 153 x 21 mm
Materiały: drewno
Skala dźwiękowa, strój: kwintowy (np. f¹ – c² – g²), dostosowywany do stroju kozła ślubnego, wyższy od stroju skrzypiec
Praktyka wykonawcza: instrument o średniowiecznych korzeniach; do I wojny światowej mazanki, wraz z kozłem ślubnym, wykorzystywano w rytualnej części wesela (do uczty weselnej); po II wojnie światowej instrument reaktywowano w PSM im. Stanisława Moniuszki w Zbąszyniu; obecnie używany też w ruchu folklorystycznym. Kierski (1861): „Począwszy od zwożenia gości aż do piérwszéj wieczerzy, skrzypek używa maleńkich skrzypków bardzo piskliwych, zwanych mazanki, a w braku ich przewiązuje szyjkę zwyczajnych skrzypiec prawie na środku, przez co wydają głos piskliwy, podobny do mazanek [towarzyszy mu muzykant grający na koźle ślubnym / czarnym]. Dopóki mazanki grają, winien młody pan swoją wódką i piwem gości częstować, oraz wszelkie zrządzone szkody sam ponosić. Od czasu zaś gdy skrzypce grać zaczną [którym towarzyszy kozioł weselny / biały], wszystkie koszta na wódkę, piwo i inne nieprzewidziane wydatki lub szkody, goście weselni ponosić winni. Do kolacyi zachowują goście ubiór świąteczny, który mieli w kościele; odtąd zrzucają sukmany, biorą sukienne kabaty, z granatowego sukna i zabawa trwa do rana.”
Autor karty: Janusz Jaskulski / Zbigniew J. Przerembski


<< Powrót