Małopolska
Na terenie Małopolski pod względem folkloru muzycznego najbardziej wyodrębnia
się Opoczyńskie, Kieleckie, Krakowskie, Tarnowskie i Rzeszowskie. Muzyka instrumentalna miała tu duże znaczenie. W Krakowskiem, Tarnowskiem i Rzeszowskiem do schyłku XIX wieku kapela ludowa składała się ze skrzypiec i małych basów, w Kieleckiem nierzadko tzw. żłobionych, w Opoczyńskiem także z bębna jednomembranowego. W pierwszych dekadach następnego stulecia zwiększono liczbę skrzypiec, dzieląc je na pierwsze i drugie (tzw. sekundujące – w podwójnej lub potrójnej obsadzie). Małe basy zastąpiono dużymi (w praktyce zazwyczaj kontrabasem) lub harmonią (Opoczyńskie), a po drugiej wojnie światowej nawet akordeonem (Kieleckie). W niektórych kapelach na Rzeszowszczyźnie w miejsce basów wprowadzono duży bęben dwumembranowy. W Krakowskiem i Tarnowskiem jeszcze przed pierwszą wojną światową, następnie także w Kieleckiem do kapeli dołącza klarnet i trąbka. Podobnie było w kapelach rzeszowskich, w których najpierw wprowadzono klarnet w stroju C, następnie zaś w B, na trąbce jednak w tym czasie grano tylko w niektórych zespołach. Później rozpowszechniły się na Rzeszowszczyźnie duże kapele mające zdwojoną obsadę nie tylko skrzypiec, ale też klarnetów, oraz trąbkę, a współcześnie nawet saksofon. Rozbudowywanie składu kapel, zwłaszcza dublowanie i różnicowanie partii instrumentów (np. pierwsze i drugie skrzypce) przyczyniło się do zmiany stylu gry – z tradycyjnej heterofonii wariacyjnej na harmoniczny. Niemniej zdarzało się, że śpiewano przyśpiewki i tańczono przy dźwiękach samych tylko skrzypiec.
W dwudziestoleciu międzywojennym, a zwłaszcza po drugiej wojnie światowej w Krakowskiem i Tarnowskiem do zespołów ludowych trafiła harmonia, zastąpiona współcześnie przez akordeon. Pewną popularność zdobyła sobie w tym regionie heligonka. Do rzeszowskiej kapeli w latach trzydziestych (XX w.), głównie jednak po drugiej wojnie światowej wprowadzono cymbały. Na instrumencie tym grali przedtem muzykanci żydowscy i cygańscy, do kapeli ludowej trafił w dużej mierze na fali folkloryzmu, jako instrument regionalny, ale także ze względów ściśle już muzycznych – cymbały dobrze wypełniają przestrzeń dźwiękową między instrumentami realizującymi partie melodyczną i basową.
Do pierwszej wojny światowej we wschodniej Małopolsce występowała jeszcze, chociaż rzadko, lira korbowa, instrument, na którym w czasach nowożytnych grali w Europie i w Polsce głównie wędrowni muzykanci, mający w swym repertuarze nieczęste w naszym kraju pieśni narracyjne. Do drugiej wojny światowej lirnicy stosunkowo liczni byli jeszcze na Ukrainie. Współcześnie lirę aktywowano w ruchu folklorystycznym.
się Opoczyńskie, Kieleckie, Krakowskie, Tarnowskie i Rzeszowskie. Muzyka instrumentalna miała tu duże znaczenie. W Krakowskiem, Tarnowskiem i Rzeszowskiem do schyłku XIX wieku kapela ludowa składała się ze skrzypiec i małych basów, w Kieleckiem nierzadko tzw. żłobionych, w Opoczyńskiem także z bębna jednomembranowego. W pierwszych dekadach następnego stulecia zwiększono liczbę skrzypiec, dzieląc je na pierwsze i drugie (tzw. sekundujące – w podwójnej lub potrójnej obsadzie). Małe basy zastąpiono dużymi (w praktyce zazwyczaj kontrabasem) lub harmonią (Opoczyńskie), a po drugiej wojnie światowej nawet akordeonem (Kieleckie). W niektórych kapelach na Rzeszowszczyźnie w miejsce basów wprowadzono duży bęben dwumembranowy. W Krakowskiem i Tarnowskiem jeszcze przed pierwszą wojną światową, następnie także w Kieleckiem do kapeli dołącza klarnet i trąbka. Podobnie było w kapelach rzeszowskich, w których najpierw wprowadzono klarnet w stroju C, następnie zaś w B, na trąbce jednak w tym czasie grano tylko w niektórych zespołach. Później rozpowszechniły się na Rzeszowszczyźnie duże kapele mające zdwojoną obsadę nie tylko skrzypiec, ale też klarnetów, oraz trąbkę, a współcześnie nawet saksofon. Rozbudowywanie składu kapel, zwłaszcza dublowanie i różnicowanie partii instrumentów (np. pierwsze i drugie skrzypce) przyczyniło się do zmiany stylu gry – z tradycyjnej heterofonii wariacyjnej na harmoniczny. Niemniej zdarzało się, że śpiewano przyśpiewki i tańczono przy dźwiękach samych tylko skrzypiec.
W dwudziestoleciu międzywojennym, a zwłaszcza po drugiej wojnie światowej w Krakowskiem i Tarnowskiem do zespołów ludowych trafiła harmonia, zastąpiona współcześnie przez akordeon. Pewną popularność zdobyła sobie w tym regionie heligonka. Do rzeszowskiej kapeli w latach trzydziestych (XX w.), głównie jednak po drugiej wojnie światowej wprowadzono cymbały. Na instrumencie tym grali przedtem muzykanci żydowscy i cygańscy, do kapeli ludowej trafił w dużej mierze na fali folkloryzmu, jako instrument regionalny, ale także ze względów ściśle już muzycznych – cymbały dobrze wypełniają przestrzeń dźwiękową między instrumentami realizującymi partie melodyczną i basową.
Do pierwszej wojny światowej we wschodniej Małopolsce występowała jeszcze, chociaż rzadko, lira korbowa, instrument, na którym w czasach nowożytnych grali w Europie i w Polsce głównie wędrowni muzykanci, mający w swym repertuarze nieczęste w naszym kraju pieśni narracyjne. Do drugiej wojny światowej lirnicy stosunkowo liczni byli jeszcze na Ukrainie. Współcześnie lirę aktywowano w ruchu folklorystycznym.
Taniec weselny; Kapela Wincentego Firmowskiego z Januszewic: Wincenty Firmowski, skrzypce, Stanisław Puchała, basy, Jan Uraziński, bęben jednomembranowy; nagr. Warszawa 1969; Muzyka Źródeł
Krakowiak z Wesołowa; Kapela Kamionka z Łysej Góry: Józef Wróbel, skrzypce, Kazimierz Wróbel, skrzypce, Władysław Panek, klarnet B, Józef Janowski, trąbka, Jan Ochoński, kontrabas; nagr. Warszawa 1969; Muzyka Źródeł
Wygrywka dla panny młodej; Kapela rodziny Sowów z Piątkowej: Wojciech Sowa (1911-1977), skrzypce, Józef Sowa (1903-1978), skrzypce, Józef Sowa (1904-1983), cymbały, Piotr Sowa (1911-1997), basy, Jan Krztoń (ur. 1937), klarnet B; nagr. Kazimierz 1976; Muzyka Źródeł
